İngiltere hükümeti yapay zekâ (“YZ”) teknolojilerinin kullanımını artırmak, İngiliz yapay zekâ şirketlerine uluslararası yatırım çekmek ve yeni nesil yerli teknoloji yeteneklerini geliştirmek için tasarladığı Ulusal Yapay Zekâ Stratejisini duyurdu.
Yayınlanan dokümanda on yıllık bir süre zarfında İngiltere’nin ölçeklenmiş YZ girişimlerinin, özel yatırım sermayesi ve bilimsel çıktıları ile YZ alanında süper güç olması hedefini bir adım ileriye taşıyarak, ABD ve Çin’in de önüne geçme ilkesiyle küresel lider olma amacı vurgulanmakta. Söz konusu strateji ile YZ geliştirme ve uygulamalarına öncelik verme ve “bir sonraki seviyeye çıkma” planı, geçmiş dönemdeki endüstriyel ve dijital yatırımları geliştirilerek bütüncül bir bakış açısı ile ele alınıyor.
Türkiye de yakın zamanda Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı iş birliğiyle hazırlanan ve ilk ulusal strateji belgesi olma niteliğini taşıyan “Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2021-2025” adlı dokümanı ile YZ stratejisi yayınlayan altmıştan fazla ülke arasına katılmıştı.
Ulusal strateji belgelerinden verimli sonuçlar almak, bunların büyük ölçüde toplum tarafından benimsenmesine ve mevcut kurumlarla iş birliği halinde yürütülmesine bağlıdır. İngiltere’nin 2019 yılında kamu, özel sektör ve akademi arasındaki eşgüdümü güçlendirmek, uzman görüşü ve tavsiyeler sağlamak üzerine kurduğu YZ Konseyi, Ocak 2021’de görüşlerini on altı başlıkta toplayarak ulusal YZ stratejisinin oluşturulmasını tavsiye etmişti. İngiliz hükümetinin 2014 yılından bu yana, NHS Yapay Zekâ Laboratuvarı (National Health Service AI Lab), otonom araçlar, lisans ve üzeri araştırmalar ve girişimlere 2.3 Milyar Pound’dan fazla yatırım yaptığı ve bu stratejiyle, yakın geçmişteki kamu desteğinin geliştirilerek önümüzdeki on yıl zarfında ülkedeki potansiyeli kullanmak için önemli adımlar atmak üzere hazırlıklarını tamamladığı görülüyor.
Türkiye tarafından da öne çıkartılan ve hedefler arasına konan kalifiye uzmanların yetiştirilmesi ve istihdamın arttırılması, yenilik ve Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi, hukuki alt yapının ve veri güvenliğinin desteklenmesi stratejilerinin İngiltere’nin bakış açısı ve hedefleriyle paralellik gösterdiğini söyleyebiliriz.
İngiltere, Alan Turing ve Ada Lovelace gibi çığır açan öncülere sahip olma ve güçlü araştırma geçmişi ile yapay zekâda bir dünya lideri olma özelliğini perçinlemek adına, on yıllık planında kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerle desteklenen üç ana geliştirme başlığı seçmiş bulunuyor: YZ ekosisteminin uzun vadeli gelişimine yönelik yatırım ve planlama, tüm bölge ve sektörlerin YZ yenilikçiliğinden faydalanarak YZ destekli bir ekonomiye geçişi destekleme ve temel değerler çerçevesinde YZ teknolojilerinin ulusal ve uluslararası yönetimini sağlama.
Türkiye’nin ulusal strateji belgesinde de işaret edildiği üzere, küresel ölçekte YZ alanındaki büyümeyle birlikte YZ uzmanlarında sektörel tecrübe ve alan bilgisi ihtiyacı hızla artmaktadır. Fransa ve Almanya’nın YZ alanında çalışan araştırmacıların AB iş birliği altında bölgeye çekilmesinin önemini ve AB ülkelerinin cazibe merkezi haline getirilmesini sağlayacak koşulları oluşturacaklarını deklare etmelerine karşılık, İngiltere’nin Brexit sonrası yetenekleri ülkeye çekmek için yakın zamanda duyurulan İnovasyon Stratejisi aracılığıyla yetenekli YZ araştırmacılarının ve girişimcilerin İngiltere’de çalışabileceği yolları genişleterek yeni bir vize rejimi uygulayacağını belirtmesi dikkat çekici bir gelişme olarak karşımıza çıkıyor.
Bununla birlikte YZ yatırımlarının katkısı ile, hükümetin toplam kamu ve özel sektör Ar-Ge harcamalarının 2027 yılı itibariyle GSYİH içindeki oranının %2,4’e yükseltme hedefine destek olacağı belirtilmiş. Kurumlar ve ülkeler arası iş birliğinin önemi vurgulanarak Avrupa Birliği Horizon programlarına katılım sağlanacağı, diğer Avrupalı araştırmacılarla iş birliğini mümkün kılacak ve Ar-Ge iş birliğini desteklemek için güçlü ve çeşitli uluslararası bilim ve teknoloji ortaklıkları oluşturulacağı, ayrıca ABD ile YZ Ar-Ge’sinde İş birliği Deklarasyonu aracılığıyla yeni girişimlerin destekleneceği belirtilmiştir.
İngiltere, Ulusal Veri Stratejisi ile hükümetin verilerin gücünü açığa çıkarma yaklaşımını ortaya koyarak YZ sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması için kritik öneme sahip veriye ulaşımı desteklemektedir. Benzer şekilde Türkiye Açık Kaynak Platformu’nda yürütülmekte olan araştırmacı ve girişimcilerin üzerinde çalışabileceği, uygulamalarını geliştirebileceği metin ve ses veri kümeleri ve açık kaynak algoritma çalışmaları projesi örneğinde de görüldüğü üzere hükümetler, özel ve üçüncü sektörlerde veri temellerini iyileştirmeye yönelik politikalar uygulamaktadır.
Strateji belgesinin ikinci ana hedefi, ekonomik getiriyi artırmak ve üretkenliği desteklemek kapsamında YZ teknolojilerinin geliştirilmesini ve benimsenmesini teşvik etmektir. Yenilikçi girişimlerin ürettiği ürün ve hizmetin potansiyel pazarlara ulaşması ve ticarileşmesinin desteklenmesi öngörülmüştür. İngiltere ekonomisinin tüm sektörlerinin ve bölgelerinin yapay zekânın getireceği olumlu dönüşümden yararlanabilmesini sağlamak için hükümet, yeni nesil YZ sistemlerinin yerel tasarımını ve geliştirilmesini ve iş dünyasının bunları benimsemesini destekleyecektir.
Diğer alanlarda olduğu gibi YZ alanında da yeni teknolojiler geliştirmek kadar, ürün ve hizmetlere dönüşümünün ticarileştirilmesinin gerekliliği de vurgulanmıştır. Bu çerçevede etkili bir fikri mülkiyet koruma sistemi ile YZ araştırmacılarının ve geliştiricilerinin fikri mülkiyete tâbi çıktılarının ticarileştirmek için doğru desteğe ihtiyaçları olduğu kabul edilmiş ve potansiyel fırsatları artırmak için haklarını koruma, kullanma ve uygulama becerileri sağlanarak fikri varlıklarını anlamalarına ve tanımlamalarına yardımcı olmak hedeflenmiştir.
YZ uygulamalarının toplum nezdinde yaygınlaştığına işaret eden dokümanda, Covid-19 araştırmaları sırasında NSH’nin çalışmalarında YZ uygulamaları ve büyük veri işleyişi ile YZ uygulamalarının pandemi ile olan mücadeleye katkısına işaret edilmiştir. Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi ile uyumlu olarak, sağlık ve sosyal hizmetlerde YZ uygulamaları Ulusal Strateji taslağı başlatıldığı belirtilmiştir.
Strateji belgesinin üçüncü ve son ana hedefi ise, YZ teknolojilerinin sorumlu gelişimini teşvik etme ve verimli bir şekilde yönetilmesi için küresel iş birliği içinde hareket etmenin önemine odaklanıyor. Dokümanda da işaret edildiği üzere, YZ teknolojilerinin risklerinin belirsizliği ve etkilerinin muğlak oluşu mevcut regülasyonların gözden geçirilerek ulusal ve uluslararası çok paydaşlı kuruluşlarca ve akademi, düşünce liderleri ve iş dünyasının katılımı ile YZ’yi yönetmeye yönelik alternatif yaklaşımların önemini gözler önüne seriyor. Hükümetin YZ teknolojilerinin potansiyel risk ve zararlarına yönelik tutumumun ise 2022 yılında yayınlanacak rapor ile konumlandırılacağı belirtilmiş. Alternatif politikalarla yürürlükteki bazı düzenleyici hükümlerin inovasyonu engelleyici potansiyeli göz önüne alınarak kaldırılması gerektiği, mevcut sektör temelli yaklaşımın korunarak YZ alanında doğru çıktılar alınabilmesi için bireysel düzenleyicilerin kendi yetki alanları dahilinde esnek bir şekilde çalışabilmelerinin sağlanması görüşüne yer verilmiş. Bu çerçevede, YZ ekosisteminin geliştirilmesinde Veri Etiği ve İnovasyon Merkezi tarafından YZ güvencesi yol haritasının yayınlanması, YZ standartlarının yaygınlaşmasında öncü olma araçlarının geliştirilmesi, uluslararası normların geliştirilmesinde demokrasi ve insan hakları ilkeleriyle şekillendirilmesi, ulusal YZ Araştırma ve İnovasyon Programı aracılığıyla YZ teknolojilerinin güvenilirliği, kabul edilebilirliği, uyarlanabilirliği ve şeffaflığı etrafında yeni yeteneklerin sürekli gelişiminin desteklenmesi aksiyonlarının alınmasına yer verilmiş.
Yayınlanan strateji dokümanları ve çerçeveleri ele alındığında, YZ’nin toplumları dönüştürücü rolünün devam edeceği aşikârdır. Türkiye ve İngiltere’nin ulusal yapay zekâ stratejilerinden görebileceğimiz üzere, devletlerin bu dönüşümü kabul ederken yeni YZ teknolojilerinin oluşturabileceği risklere karşı da iş birliği halinde çalışmaları ve küresel ölçekte bir ekosistemin gelişimi için eşgüdüm halinde mevzuat mekanizmaları oluşturmaları kritiktir.
