Mikro ve küçük işletmeler, ekonomilerin istihdam yaratan, bölgesel kalkınmayı destekleyen ve yerel üretim ekosistemini sürdüren önemli yapı taşlarındandır. Dünya genelinde KOBİ’ler ekonomilerde %95’e varan istihdam sağlamakta ve özellikle inovasyon, büyüme ile ekonomik çeşitlilik için kritik önem taşımaktadır. KOBİ’ler ekonomik sistemde kilit bir rol oynasa da risk yönetimi, krediye erişim ve yönetimsel yeterlilik konularında ciddi sorunlar yaşamaktadır. Ticari alacak sigortası bu riskleri yönetmek için geliştirilen etkili bir çözümdür. Sigorta bu riskleri azaltma potansiyeline sahip olsa da hâlihazırda daha çok büyük ölçekli şirketler tarafından kullanılmakta, mikro ve küçük işletmelere yeterince ulaşamamaktadır. KOBİ’ler genellikle maliyet, prosedürel yük, bilgi eksikliği ve farkındalık yetersizliği nedeniyle bu üründen yeterince yararlanmamaktadır.
Bu sorunu aşmak amacıyla birçok ülkede devletler, sigorta şirketlerine reasürans desteği vererek primleri düşürmekte ve erişimi kolaylaştırmaktadır. Türkiye de ilgili mevzuat düzenlemeleriyle benzer bir sistemi devreye almış ve KOBİ’lerin alacak sigortasına erişimini artırmaya yönelik yapısal bir adım atmıştır.
A. Alacak Sigortalarına Uzak Kalma Nedenleri
Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde primlerin yüksekliği, reasürans eksikliği ve risk devrinin maliyetleri, küçük işletmelerin ürüne erişimini zorlaştırır. Bu nedenle devlet, reasürans sağlayarak primleri düşürür, şirketleri teşvik eder ve idari yükü azaltır.
Farkındalık Eksikliği
Birçok küçük işletme, ticari alacak sigortasının ne işe yaradığını veya kendi faaliyet alanlarında nasıl uygulanabileceğini bilmemektedir. Finansal okuryazarlığın düşük olduğu yerlerde, sigorta ürünleri hâlâ karmaşık, uzak ve “büyük işletmelere özel” çözümler olarak kabul edilmektedir.
Karmaşık Yapı ve Erişim Zorluğu
Sigorta poliçelerinin yapısı, teminat koşulları, muafiyetler ve tahsilat süreçleri gibi teknik ayrıntılar, küçük işletmeler için anlaşılması güç olabilmektedir. Bunun yanı sıra poliçeye başvuru için istenen belgeler, risk değerlendirme süreçleri gibi işlemler dolayısıyla alacak sigortaları küçük işletmeler için kolay erişilebilir görülmemektedir.
Maliyet
Küçük işletmelerin sınırlı kâr marjları ve düşük tahsilat hacimleri, poliçe primlerinin “gereksiz bir maliyet” olarak değerlendirilmesine yol açabilmektedir. Oysaki risk gerçekleştiğinde ortaya çıkacak zarar, poliçe maliyetinin çok üzerinde olabilir. Ancak bu fark önceden kolaylıkla tespit edilememektedir.
Sigortalanabilirlik Engeli
Sigorta şirketleri, alıcı firmaların belli bir kredi profiline sahip olmasını talep etmektedir. Mikro işletmelerin çoğu daha küçük ve finansal geçmişi zayıf alıcılarla çalıştığından, bu firmalara teminat verilmesi ya mümkün olmamakta ya da oldukça sınırlı olmaktadır.
B. Çözüm Önerileri
Mikro işletmelerin ticari alacak sigortasından yararlanabilmesi için bu işletmelerin engel olarak gördüğü unsurlar kolaylaştırılmalı, işletmeler teşvik edilmeli ve ticari alacak sigortaları daha erişilebilir hale getirilmelidir.
Poliçelerin Basitleştirilmesi: Teminat kapsamı, limitler ve istisnalar sadeleştirilerek, standart mikro işletme poliçeleri oluşturulabilir.
Dijital Başvuru ve Onay Süreçleri: Mikro ve küçük işletmelere yönelik düşük tutarlı poliçeler için dijital altyapılar geliştirilebilir, belge yükü ve bürokrasi azaltılabilir.
Fiyatlandırma Desteği: Mikro ve küçük işletmelere yönelik devlet destekli prim sübvansiyonları veya alacak sigortası kullanımında teşvikler sağlanabilir.
Finansman Entegrasyonu: Sigortalanmış alacakların teminat olarak kabul edilmesini sağlayan bankacılık modelleri yaygınlaştırılarak, sigorta, işletmeye krediye erişim avantajı da sunabilir.
Ticari alacak sigortası, küçük işletmelerin ticari hayatta karşılaştığı en temel risklerden biri olan tahsilat belirsizliğine karşı etkili bir koruma mekanizması sağlar. Ancak bu mekanizma, kapsayıcılık ilkesinden uzak kaldıkça, ekonomik eşitsizlikleri açığa çıkarma riski taşır.
Mikro ve küçük işletmelerin sistem dışında kalması yalnızca bu işletmeleri değil, ekonomik istikrarı ve ticaret zincirinin bütününü kötü etkileyebilir. Alacak sigortasının daha sade, erişilebilir ve adil bir yapıya kavuşturulması ise bu zinciri güçlendirmenin en etkili yollarından olacaktır.
Yönetmen Av. Yiğit Okuldaş
