Şirketler için Bilgi Yönetimi Stratejisi ve Entelektüel Sermaye

Bilgi yönetimi, bilgi yaratma, bilgiyi sunma ve hayata geçirme aşamalarını içinde bulunduran oldukça geniş ve kapsamlı bir süreçtir. Entelektüel sermaye ise, işletmeleri rakiplerinden farklılaştıran bilgi, beceri, marka patent gibi maddi olmayan varlıklardır. Bu varlıklar, bilgi yönetimi sürecinin bir sonucu olarak ortaya çıkararak şirketlerin bilgiye dayalı değerli kaynaklarınının artmasını sağlar.

Günümüzde, işletmelerin başarısını sahip oldukları bilgi birikimlerini nasıl ve ne derece etkili kullandıklarının belirlemektedir. Bu bağlamda entelektüel sermayesi güçlü ve bilgi yönetimi stratejilerini doğru planlayan şirketlerin performansında artış göstermesi ve piyasada rekabet üstünlüğü sağlaması kaçınılmaz olacaktır.

Bu yazımızda şirketler için bilgi temelli varlıklarının yani bir diğer ifade ile entelektüel sermayenin önemi ve bilginin doğru yönetilmesi için dikkat edilmesi gereken adımlar üzerinde durulacaktır.

BİLGİ YÖNETİMİNİ STRATEJİK ÖNEMİ

Bilgi yönetiminin amacı, entelektül sermayeden yararlanmak, bilgi transferini teşvik etmek ve bilgi paylaşımını sağlamaktır. Nitekim, entelektüel sermaye olarak nitelenen unsurlar son zamanlarda şirketler için oldukça önemli bir rekabet silahı ve değer yaratıcı güç haline gelmiştir.

Piyasadaki bazı şirketlerin sahip olduğu fiziksel aktif değerlere göre çok daha büyük piyasa değerine ulaşmış olmaları bilgi potansiyellerini iyi kullanıp paylaşarak rekabet üstünlüğü sağladıklarını ve nihayetinde başarıya ulaştıklarını göstermektedir. Bu nedenle, pazarda öne çıkmak isteyen işletmeler değeri her geçen gün daha çok açığa çıkan bilginin yönetimine odaklanmışlardır.

Bilgi yönetmininin stratejik düzeyde ele alınmasında entelektüel sermayenin 3 temel boyutu değer zinciri oluşturmakta ve bilgi yönetimi sürecine katkıda bulunmaktadır. Bunlar; insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesidir.

İnsan Sermayesi, çalışanların sahip olduğu bilgi, beceri ve tutumların toplamıdır.

Yapısal Sermaye, çalışanların entelektüel çabalarının ortaya çıkardığı sonuçkardır. Yapısal sermaye, işletmede kalan yapılar, prosedürler, bilgi sistemleri, patentler, kavramlar, modeller ve benzerleridir.

Müşteri Sermayesi ise müşteri memnuniyeti, sadakat, firma ismi, marka değeri vb. olarak ölçülebilen ve işletmenin pazar değerini belirleyen görünmeyen varlıklardır.

Bilgi yönetimi sürecinin temeli insan olup yeni ve fikir ve ürünler insanlar tarafından üretilir, işlenir ve kullanır. Bu nedenle bilgiyi entelektüel sermayaye dönüştürürken var olan insan sermayesi çok önemlidir. Ancak örgütün asıl becerisi insan sermayesini yapısal sermayeye dönüştürmektir. İşletmeler tarafından bilgiden yararlanma bilgi transferi şeklinde gerçekleşmekte olup işletmeler bilgi yönetimi kapsamında ; bilgiyi geliştirme, kontrol etme, uygulama, artırmak için çaba gösterme ve satma konusunda gayret gösterirler.  Bilgi yönetimi sayesinde müşteri memnuniyeti ve sadakati sağlanarak şirketin değer yaratma seviyesi yükselmektedir.

Dolayısıyla, entelektüel sermaye yönetimi, bilginin işletmenin günlük faaliyetlerine sürekli uygulanması sonucu örgüte maksimum üstünlüğü kazandıran geniş ve önemli bir etkinliği kapsamaktadır.

BİLGİ YÖNETİMİ SÜRECİ VE UYGULAMASI

Bilgi yönetimi uygulamalarının anlaşılması ve etkinliğinin arttırılması için konunun hem yönetsel hem teknik boyutlarıyla ele alınması ve bunun için farklı becerilere sahip kişilerin bir araya gelmesi gerekmektedir. İşyerinde hem bireysel hem de organizasyonel öğrenme ve gelişme ortamını oluşturması bilgi yönetimin etkinliğini arttıracak ve bu sayede firmanın entelektüel sermaye değerleri artış gösterecektir.

Bilgi yönetim süreci kapsamında; çalışanlar öncelikle pratik öğrenme ve deneyim kazanma yoluyla yeni bilgiler elde edecektir. Çalışanlar keşfettikleri bu bilgiyi bireysel ve şiket organizyonu boyutunda geliştirerek şirketin refahı için bilginin mümkün olduğunca şirket içinde kalmasını sağlayacaktır. Bilginin depolanması, bilginin güvenliğini ve erişilebilirliğini sağlayacaktır.  Son adım olarak ise, bilginin kazanca dönüşebilmesi için bilgi şirket içinde aktarılacak veya müşterilerle paylaşılarak süreç tamamlanacaktır.

Bahsedilen bu sürecin temel amacı, bilgi üretimi getirisini artırmak, bilginin sağladığı imkan ve avantajlardan yararlanmaktır. Her işletme bu avantajlardan faydalanmak için farklı yöntemler tercij etmektedir. Örneğin; mükemmellik merkezleri, bilgi merkezleri ve yetkinlik merkezleri şirketler tarafından bilgi yönetiminin sağlanmasında sıklıkla kullanılmaktadır. Her ne kadar çoğu işletme açısından tüm bunlar ek maliyet olarak görülse de entelektüel sermayeyi kaybetmek uzun vadede işletmeler için çok daha büyük kazanç kaybına neden olacaktır.

Bilgi yönetimi sürecinin etkili bir şekilde gerçekleşmesi için şirketlerin aşağıdaki hususlara dikkat etmesi faydalı olacaktır;

• Bilgi yönetimi stratejileri işletmenin amacına uygun ilişkilendirilmelidir.
• Bilgi yönetimi ekibi kurulmalı ve etkin bilgi paylaşımı için uygun ortam oluşturulmaldıır.
• Bilgi yönetiminin paylaşılan değerleri, vizyonunu ve amaçları geliştirilmelidir.
• Yeni bilgi yönetim yapısı, süreçleri, teknolojinin rolleri ve ödülleri gözetilerek oluşturulmalıdır.
• Bilgi yönetimi için uygun organizasyonel kültürü oluşturulmalı ve süreklilik sağlanması için stratejiler geliştirilmelidir.

DEĞERLENDİRME

Bilgiye erişim, bilgiyi işletme içerisinde sürdürülebilir kılmak ve eldeki bilgiler ile yeni bilgiler elde edilmesine olanak sağlayacak organizasyon yapılarını kurmak çağımızın beraberinde getirdiği önemli özelliklerden bazılarıdır. Bu açıdan baktığımızda bilgi, günümüzde rekabeti belirleyen en önemli unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

Entelektüel sermaye varlıkları her ne kadar firmaların finansal tablolarında yer almasa da firma performansıyla doğrudan ilgili olup işletmelere katma değer sağlayarak sürdürebilir rekabet avantajı elde etmelerini sağlamaktır. Bu durum, rekabet dünyasında ayakta kalmak ve rakiplerinin önüne geçmek isteyen şirketler için insan sermayesini etkili kullanma zorunluluğunu da beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda işletmeler hiyerarşik olarak hiçbir ayrım yapmadan tüm personellerini sürece dahil etmeli ve çalışanların sahip olduğu bilgi, birikim ve beceriden en üst seviyede yararlanmaya çalışmalıdır. İşletmeler elde ettiği verileri örgütün yapısına ve kültürüne uygun hale getirmeli, bu bilgiyi işletme amaçlarına uygun olarak korumalı ve saklamalıdır.

Tüm bunlarla beraber, bilgi yönetimi ve entelektüel varlıkların korunması ile ilgili mevzuat uygulama ve yargıtay kararlarını yakından izlenmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda alanında uzman avukatlardan hukuki danışmanlık ve temsil hizmeti almak işletmeler için önemli olacaktır.