a) Varlık Yönetim Şirketleri Nedir?
Varlık yönetim şirketleri, kaynak kuruluşların alacakları ile diğer varlıklarının; satın alınması, tahsili, yeniden satılması amacına yönelik olarak faaliyet göstermek üzere ilgili mevzuatlar uyarınca izin alarak kurulan şirketlerdir. Varlık yönetim şirketleri, başta bankalar olmak üzere, finansal kurumların takipteki kredi portföylerini oluşturan alacakları devralan ve devraldığı alacakların tahsilat sürecinde uzman olan kuruluşlardır. Finansal sistemin işleyişi açısından son derece önemli olan varlık yönetim şirketleri, hem kredi alacağını tahsil edemeyen taraflara hem de kredi borcunu ödemekte güçlük çeken taraflara avantajlar sağlayan bir misyona sahiptir.
b) Tahsilat Süreci
Varlık yönetim şirketlerinin tahsilat süreci, borçluya ödeme teklifinin yapılması ile başlar. Borçlunun ödeme planı üzerinde anlaşmaya varılması halinde, borçluya yazılı bir bildirim yapılır. Bu bildirimde, borcun ödendiği veya ödendiği takdirde borcun sona erdiği bilgisi yer almalıdır. Yapılan bu bildirimler yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcıları yoluyla yapılmalıdır ve hukuki olarak geçerli olabilmesi için kayıt altına alınarak saklanmalıdır.
Tahsilat süreci, hukuki güvenliği sağlamak adına, her iki tarafın da haklarını gözeterek şeffaf bir biçimde yürütülmelidir. Varlık yönetim şirketleri, borçluların haklarını ihlal etmeden, doğru ve etkin bir tahsilat süreci yürütmekle yükümlüdür. Borçlunun ödeme yapmaması durumunda, yasal süreçler başlatılmalı ancak bu süreçler KVKK’ya ve diğer ilgili yasal düzenlemelere uygun olmalıdır.
c) KVKK Kapsamında Değerlendirme
Varlık yönetim şirketleri borçlunun kişisel verisi olan telefon numarası verisinin ilgili bankalardan borçlunun kullanmış olduğu kredi borçlarının yeni alacklısı olmasınan dolayı 6098 sayılı Kanunun 186 ncı maddesi çerçevesinde borçlunun önceki alacaklılara karşı borcunu ifa etmesinin engellenmesi ve taraflarınca borçluya sağlanacak kolaylıklar ile borcun ödenmemesi durumunda borçlunun maruz kalabileceği hukuki risklerin bildirilmesi amacıyla işlenmiş olmasının 6698 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (2) numaralı fıkrasının (e) bendi kapsamında borçlunun açık rızası olmaksızın gerçekleşebilir [Kişisel Verileri Koruma Kurulu, Karar No: 2020/429, Karar Tarihi: 28.05.2020.] Ancak Varlık yönetim şirketlerinin burada dikkat etmesi gereken şey borçluların kimlik ve iletişim bilgilerini doğru tespit etmekle yükümlüdürler.
Varlık yönetim şirketlerinin borçluya bildirdiği iletişim bilgileri üzerinden şirket ile doğrudan kendilerinin iletişim kurması ya da borçlu ile iletişim kurulduğu esnada borçlunun ve kendilerinin onay vermesi suretiyle, borcu ödemek, borcu üstlenmek, borca veya sözleşmeye katılmak isteyenler dışında, borçla ilgili yetkili olmayan üçüncü kişilere borçla ilgili herhangi bir şekilde bilgi verilemez ve bu kişilerle iletişim kurulamaz. Burada değerlendirilmesi gereken diğer bir husus ise, borçlu yakınlarına verdiği bilgilere ilişkindir. Şayet aranan kişi, borçlunun eşi veya borcun kefili ise, bu kişiler borç nedeniyle sorumluluğu gündeme gelen kişilerden olduklarından borcun içeriğine ilişkin bilgi verilmesinin meşru bir zemini olduğu kabul edilmelidir. Bu kişilerin dışındaki bir başka kişilere ise, haciz işlemlerinden doğrudan etkilenecek olan aynı konutu paylaşan kimselerdir (Altsoy-üstsoy gibi). Bu kişilerin dışındakiler bakımından borca ilişkin bilgi verilmesi, borçlu kişi bakımından özel hayatın gizliliğini ihlali gündeme getirecektir. Borçlu kişinin yakını olan ve çeşitli nedenlerle borcun varlığından haberdar olmasında meşru bir gerekçe bulunduğu düşünülen kişilere ise, bu meşrulukla sınırlı olarak bilgi verilmelidir.
Bir diğer sorun ise burada borçlu yakınlarına haber verilirlen bu yakınların iletişim bilgilerine nasıl eriştikleridir. Kurul, muhtelif yollarla elde edilen veriler üzerinden vatandaşların kimlik ve iletişim bilgileri gibi kişisel verilerinin sorgulanmasına imkân tanıyan yazılım/program/uygulamaların kullanılmakta olduklaırnı tespit etmiştir. Bu tip programların kullanılması, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun veri sorumlularının veri güvenliğine ilişkin yükümlülüklerini düzenleyen 12. maddesi hükümlerine aykırılık oluşturacaktır.
Konuya ilişkin Kurulun 28.05.2020 tarihli ve 2020/429 sayılı Kararına göre borçlu olan “kişinin ağabeyi ve iş arkadaşlarının telefon numaralarının varsayımlara dayanan ve tam olarak ispatlanamayan bir şekilde elde edilmesi, akabinde şikayetçi ilgili kişiye ait borç bilgilerinin yani kişisel verilerin bu numaralarla paylaşılması Kanun hükümlerine aykırılık teşkil etmekte olup, bu suretle veri sorumlusu kişisel verilerin hukuka aykırı olarak işlenmesini önleme, kişisel verilere hukuka aykırı olarak erişilmesini önleme ve kişisel verilerin muhafazasını sağlamak amacıyla uygun güvenlik düzeyini temin etmeye yönelik gerekli her türlü teknik ve idari tedbirleri alma yükümlülüğünü yerine getirmemiş olacaktır”.
Görüldüğü üzere Kurul, hem elde edilişine ilişkin makul bir açıklama getirilmeyen ve Kanunun 5. maddesinde yer alan işleme temellerine dayanmayan borçlu yakınlarının kişisel verilerinin elde edilmesini ve hem de borçluya ait borç bilgisinin bu yakınlarla paylaşılmasını hukuka aykırı bulmuştur.
Kurul bir varlık yönetim şirketi tarafından alacağın tahsili amacıyla birden fazla gönderilen SMS’lere ilişkin şikayetlere açıklık getirmiştir. “borçlunun önceki alacaklılara karşı borcunu ifa etmesinin engellenmesi ve taraflarınca borçluya sağlanacak kolaylıklar ile borcun ödenmemesi durumunda borçlunun maruz kalabileceği hukuki risklerin bildirilmesi amacıyla” SMS gönderilmesi Kanunun 5. maddesinin 2. fıkrasının (e) bendinde yer alan “Bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması” temeline dayanan hukuka uygun bir veri işleme olacaktır. Bununla birlikte, hukuka uygun elde edilen telefon numarasına aynı borca ilişkin çeşitli zamanlarda birden fazla SMS gönderilmesi ise Şirket tarafından ilgili kişinin telefon numarasına aynı içerikteki mesajların farklı tarihlerde birden fazla gönderilmesinin veri sorumlusunun sahip olduğu hakkı kötüye kullanmaktır. Bu durum, Kanunun 4. maddesinin 2. fıkrasının (a) bendinde yer alan kişisel verilerin işlenmesinin hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma ilkesine de aykırı olacaktır.
d) Finansal Tüketiciler Açısından Değerlendirme
Finansal tüketiciler açısından borç tahsilat süreci, özel düzenlemelere tabidir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve KVKK, borçlu kişilerin iletişim haklarını korur. Varlık yönetim şirketleri, borcunun olduğu bildirilmesine rağmen borcun ödenmediği hallerde borçluya yalnızca 09:00-20:00 saatleri arasında iletişim kurabilir. Hafta sonları ve tatil günlerinde iletişim kurulması yasaktır. Ayrıca, borçluya yönelik iletişim sayısı da sınırlıdır. Günde yalnızca üç telefon görüşmesi yapılabilir ve bir SMS gönderilebilir. Bu sınırlamalar, borçlunun kişisel haklarının korunmasını sağlar ve aşırı iletişimden kaçınılır.
Varlık yönetim şirketlerinin, borçlu ile iletişim kurarken, borçluya ait kişisel verilerin izinsiz şekilde işlenmesi ve üçüncü şahıslara verilmesi hukuka aykırıdır. KVKK’nın 4. maddesi, kişisel verilerin işlenmesinin hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olması gerektiğini belirtir. Dolayısıyla, borçluya ait telefon numarasının izinsiz bir şekilde başka kişilerle paylaşılması, bu kanun maddesine aykırılık oluşturur.
Ayrıca, borçlunun rızası olmadan birden fazla iletişim kurmak, KVKK’nın 5. maddesi ve Tüketici Koruma Kanunu‘na aykırıdır. Borçlunun, yapılan iletişimlerde verilen rızası açıkça alınmalı ve kayda alınmalıdır. Aksi halde, borçlunun kişisel verileri, hukuka aykırı şekilde işlenmiş olur.
Bir diğer önemli konu ise, borçluya yönelik yapılan SMS ve telefon görüşmelerinin sıklığıdır. Şirketler, borçlunun ödeme yapmaması durumunda, farklı telefon numaralarından günde üçten fazla arama yapmamalıdır. Aynı şekilde, birden fazla SMS gönderimi de yasal sınırlarla kısıtlanmalıdır. Borçluya ulaşılması durumunda ise, borçlunun açık rızası olmadan, bir sonraki arama veya iletişim en az beş iş günü sonrasına ertelenmelidir. Bu, KVKK’nın 6. maddesi çerçevesinde kişisel verilerin korunması ve borçlunun kişisel haklarının ihlal edilmemesi adına gereklidir.
e) Sonuç
Varlık yönetim şirketlerinin tahsilat süreci, hem finansal sistemin düzenli işleyişini sağlamak hem de borçluların kişisel haklarını korumak açısından büyük bir öneme sahiptir. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, borçluların kişisel verilerinin korunmasını ve iletişim haklarının güvence altına alınmasını sağlayan düzenlemeler getirmiştir. Varlık yönetim şirketlerinin bu yasal düzenlemelere uyarak borçlu ile iletişim kurması, kişisel verilerin güvenliğini sağlaması ve yasal sınırlar içinde hareket etmesi, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda sektörde güvenin tesis edilmesi için de kritik öneme sahiptir. Bu şekilde hem borçluların hem de alacaklıların hakları korunarak, adil ve şeffaf bir tahsilat süreci oluşturulmuş olur.
