Halka arz, şirket hisselerinin bir kısmının veya tamamının yatırımcılara sunulmak amacıyla ilk kez veya tekrar borsa üzerinden satışa çıkmasıdır. Hisseler belirli bir fiyat üzerinden küçük yatırımcılardan büyük kurumsal fonlara kadar geniş bir yelpazede satışa sunulur ve şirketlerin ortaklık yapısı bu sayede genişler. Genellikle halka arz öncesinde şirket hisselerinin sahipliği şirket kurucuları ve ilk yatırımcılardadır. Halka arz sonrasında şirket hisseleri borsada işlem görmeye başlar ve şirket her türlü yatırımcının erişimine açılır. Amaç, şirketin finansman sağlaması, kurumsallaşması ve şeffaflaşmasıdır.
Halka kapalı bir anonim şirketin paylarını ilk kez halka arz etmesi, “halka açılma” olarak adlandırılır. Daha önce halka arz gerçekleştirmiş şirketlerin, paylarını yeniden halka arz etmeleri ise “ikincil halka arz” olarak ifade edilir.
Halka arz hem şirketler için hem de yatırımcılar için önemli stratejik ve finansal fırsatlar yaratır. Şirketler için alternatif finansman kaynağı ve likidite imkanı yaratan halka arz, yatırımcılar için yeni yatırım fırsatı olarak görülmektedir.
A. Şirketler Açısından Avantajları
Finansman Kaynağı: Halka arz, şirketlerin ihtiyaç duyduğu finansmanı sağlamak için kullandıkları önemli bir yöntemdir. Şirket, sahip olduğu payların bir kısmını sermaye piyasasında yatırımcılara satarak nakit kaynak yaratabilir. Halka arz sonucu elde edilen gelir için faiz ödeme ya da vade sonunda geri ödeme gibi bir zorunluluk olmadığından, sermaye artırımı yoluyla yapılan halka arzlar şirket açısından diğer finansman türlerine göre daha avantajlıdır.
Likidite İmkânı: Halka arz ile şirket payları sermaye piyasalarında işlem görmeye başlar. Böylece mevcut ortaklar sahip oldukları payları istedikleri zaman satma imkânına kavuşur. Bu durum, ortaklara ciddi bir likidite avantajı sağlar.
Kurumsallaşma: Ülkemizdeki şirketlerin büyük çoğunluğu aile şirketi olarak kurulmaktadır. Halka arz edilen şirketler SPK ve Borsa İstanbul gibi kurumların düzenli denetiminde olacağından halka arz, aile şirketi şeklinde kurulan şirketlere şeffaf olma, kamuyu doğru ve zamanında bilgilendirme, bağımsız dış denetim yaptırma, uluslararası muhasebe standartlarını uygulama gibi sorumluluklar yükleyerek söz konusu şirketlerin daha kurumsal ve profesyonel şekilde yönetilmesine olanak sağlar.
Tanınırlık ve İtibar: Payları Borsa’da işlem gören şirketler hakkındaki çeşitli bilgiler, kamunun aydınlatılma ilkesi ve sermaye piyasası mevzuatı kapsamında, Kamuyu Aydınlatma Platformu gibi veri yayın kuruluşları, basın ve yayın kuruluşları vasıtasıyla yatırımcılara ulaştırılmaktadır. Ayrıca halka arz edilecek şirketler yatırımcı çekmek amacıyla halka arz işlemini birçok platformda duyururlar. Bu sayede şirketin kamuoyunda bilinirliği artmaktadır.
Pay Değerinin Şeffaf Şekilde Belirlenmesi: Şirket payların Borsa’da işlem görmesi, şirketin değerinin ve hisse fiyatlarının düzenli olarak piyasada belirlenmesini sağlar. Bu durum hem yatırımcılar açısından hem de şirketin birleşme, devralma gibi stratejik kararlarında referans niteliğindedir.
Borçlanma Kabiliyeti: Halka açık şirketlerin mali şeffaflığı daha yüksek olduğundan ve şirketin önemli verileri yatırımcılar, kreditörler, tedarikçiler ve iş ortaklarınca da takip edilebildiğinden bu şirketler; tüketiciler, yatırımcılar ve bankalar nezdinde prestij ve güven kazanırlar. Dolayısıyla şirketin bankalar ve diğer finansal kuruluşlar nezdinde kredi değerlilikleri artar.
İkincil Halka Arz ve Sermaye Artırımı İmkânı: Şirketler, halka arz sonrası ortaya çıkan finansman ihtiyaçlarını, mevcut ortakların rüçhan haklarını kısıtlayarak yapacakları ikincil halka arzlar veya sermaye artırımları yoluyla karşılayabilir. Böylece şirketin büyüme dönemlerinde ilave kaynak yaratması daha kolay hale gelir. Halka açık şirketler, kayıtlı sermaye sistemi sayesinde daha hızlı ve düşük maliyetli sermaye artırımı yapma imkanına da erişirler.
Halka arzın sunduğu tüm bu avantajların yanında, şirketler açısından önemli bazı sorumluluklar da gündeme gelmektedir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Borsa İstanbul (BIST) tarafından belirlenen gerekliliklere ve düzenlemelere uyum sağlanması, eksiksiz izahname hazırlanmasından bağımsız denetime, kamunun aydınlatılmasından kurumsal yönetim ilkelerine kadar çeşitli yükümlülüklerin eksiksiz şekilde yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, şirketlerin halka arz sürecine hazırlık aşamasından itibaren dikkatli ve planlı hareket etmesi, halka arz sonrasında da yasal uyumluluğu sürdürebilecek yapıları oluşturması büyük önem taşımaktadır.
B. Yatırımcılar Açısından Avantajları
Yeni Yatırım Fırsatları
Yüksek enflasyon gibi olumsuz ekonomik şartlar, tasarruf sahiplerini alternatif arayışlara itebilmektedir. Yatırımcılar halka arzlar sayesinde daha önce kapalı yapıda faaliyet gösteren şirketlerin hisselerine ulaşma imkânı bulur. Bu şirketlerin büyüme potansiyeline sahip olması ve uzun vadede yatırımcıya ciddi getiri sağlayabilme imkânı taşıması yatırımcılar için halka arzı cazip kılmaktadır.
Fiyat Avantajı
Halka arzlar genellikle şirket değerlemesi açısından cazip fiyatlardan gerçekleştirilir ve genellikle piyasa fiyatının altında hisse alımı yapılabilir. İlk halka arzda şirkete yatırım yapan yatırımcılar, şirketin değerinin ilerleyen dönemlerde artması halinde yüksek kar elde edebilirler.
Portföy Çeşitliliği
Farklı alanlarda faaliyet gösteren şirketlerin halka arz edilmesiyle yatırımcılar portföylerini çeşitlendirme imkânı bulur. Böylece riski dağıtmaları ve uzun vadeli yatırım stratejileri oluşturmaları kolaylaşır.
Kamusal Denetim ve Güvenilirlik
Halka açık şirketler, SPK ve Borsa İstanbul’un gözetim ve denetimine tabi olduğu için yatırımcı açısından şirketlerin şeffaf ve güvenilir şekilde yönetildiğine yönelik güven duygusu yaratır. Ayrıca halka açık şirketler Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) aracılığıyla şirketteki önemli değişiklikleri açıklama ve düzenli finansal raporlama yükümlülüğüne sahiptir. Bu sayede yatırımcılar daha bilinçli kararlar alabilir.
Likidite İmkânı
Borsada işlem gören hisselerin kolayca alınıp satılabilmesi, acil durumlarda yatırımcıların nakit ihtiyaçlarını hızlıca karşılamalarına olanak sunar.
Özet olarak halka arz süreci hem şirketler hem de yatırımcılar açısından pek çok avantaj içermektedir. Şirketler için finansman kaynağı, kurumsallaşma ve itibar gibi kazanımlar söz konusu olurken; yatırımcılar da yeni yatırım olanakları, likidite ve potansiyel getiri gibi fırsatlardan yararlanabilmektedir. Ancak bu avantajların yanı sıra, halka arz öncesi ve sonrasında şirketleri bekleyen önemli uyum süreçlerinin, yasal ve idari yükümlülüklerin bulunduğunun unutulmaması gerekir. Bu nedenle halka arz sürecinin dikkatle planlanması ve gerekliliklerin karşılanması için sermaye piyasası hukuku çerçevesinde profesyonel destek alınması önem arz etmektedir.
Yönetmen Av. Yiğit Okuldaş
