Yeni Bir Çağ, Metaverse’e Geçiş

Hukuk’un var oluş sebebi günlük hayatımızı, sorumluluklarımızı, kararlarımızı üzerinde yaşadığımız fiziksel dünya üzerinde düzenlemek. Peki eski dünya kuralları ile Meta evrenin düzenini sağlamamız mümkün olacak mı?

Günümüzde teknoloji ve dijital uygulamalar baş döndürücü bir hızla gelişirken geleneksel hukuk eski dünyanın felsefesi ile hayatımızı düzenlemeye çalışıyor. Bu sadece hıza yetişmekle çözülebilir mi sorusu ise yanıtsız kalıyor. Yeni evren Metavers’ü düzenlemek eski bakış açısı ile mümkün olmayabilir. Bu alanı düzenlemek ve kurallarla daha yaşanabilir hale getirmek için bu evreni anlamak ve içselleştirmek elzem gözüküyor.

Teknoloji ile ilişkimizi ve süregelen hukuki düzenlemeleri öncellikle gündelik hayatımızın parçası hale gelen ve tanıdık uygulamalar üzerinden sorguluyoruz, oyun sektörü ise yeni gelişmeleri en hızlı entegre eden endüstrilerden biri. Örnekleri ele alırsak; arttırılmış gerçeklik ses, video, grafik veya GPS verilerinin bilgisayar tarafından dijital ortamda bir araya getirilmesi ile insan duygusu ve algısına hitap edecek şekilde 3 boyutlu bir şekilde gerçek dünyaya entegrasyonudur ve kullanım alanının yaygınlaşması bilgisayar oyunları ile olmuştur. Bugün özellikle e-ticarette tüketici deneyimleri, endüstriyel tasarımda ürünün tamamlanmasından önceki deneyleri ve sanal toplantılarda mekânsal etkileşelim sağlanması alanlarında kullanılmaktadır. Bugün sıklıkla duyduğumuz NFT (Non-Tangible Token) blok zincir aracılığıyla benzersiz olan dijital varlıklardır. Bilgisayar oyunları içerisinde sanal ekipmanlar, oyunları oynamak için bir eğlence aracı olmaktan öteye geçerek NFT ile birlikte sahip olunan, yatırım yapılan ve kazanç sağlanan bir olguya dönmüş durumda. Öte yandan NFT’ler resim, ses, video gibi çeşitli sanat eserlerinin merkeziyetsiz bir biçimde dijital bir ortamda blok zincire yazılması ve bu verilerin dijital olarak sertifikalandırılmasını sağlıyor ve sanat eseri pazarının demokratikleşmesi olarak kabul görüyor. Benzer şekilde gündelik hayatımızın parçası olmuş vücut hareketlerimizi akıllı sensörler aracılığıyla takip eden akıllı saat, bileklik, sanal gerçeklik gözlükleri ve kıyafetler eğlence, sağlık, savunma gibi endüstrilerde karşımıza çıkıyor. 5G teknolojisi ise daha hızlı veri iletimi kapasitesine sahip 5. nesil telekomünikasyon hizmeti ile düşük gecikme süresi sağlayarak bahse konu teknolojilerin birbirleri ile iletişimini ve sanal ortama erişimin arttırma ve kolaylaştırma rolünü üstleniyor. Ortaya çıkan bu teknolojiler ise var olan kanunlar ve çıkartılan yeni yönetmeliklerle regüle edilerek kamusal hayat ve ticaretin düzenlenmesi hedefleniyor.

Güncel durumda bahse konu teknolojik gelişmelerin bir araya gelmesi Metaverse’ün kapılarını açıyor, üzerinde mutabık kalınan tek bir tanım olmamakla birlikte Metaverse; birçok insanın kendi sanal temsilleri ile birbirleriyle ve dijital nesnelerle etkileşime girebildiği ve farklı sanal ortamların da etkileşim halinde olduğu bir ağ olarak kabul edilebilir.¹

İki boyutlu ve izlediğimiz dünyadan üç boyutlu ve daha zengin bir deneyimleme olanağına sahip olacağımız Metaverse ,adını Meta olarak değiştiren Facebook’a göre insanların bağlantı kurmasına, topluluklar bulmasına ve işlerini büyütmesine yardımcı olacak.²

Bugün mevcut evrenin ötesi olarak işaret edilen sanalla gerçek arasındaki alan ise tüm toplumun hayatını etkileyecek bir dönüşümü işaret etmekte. Metaverse gerçek dünyadaki sahiplenme ve yaratım ekonomisinin bir uzantısı olarak bize kendimizi tüketim üzerinden ifade edebildiğimiz bir alanı yeniden tanımlıyor.

Büyük markalar Metaverse’de mağazalarını açarak PR stratejileri geliştirerek marka değerlerini arttırmayı hedefliyorlar. Nike, NFT’lere ve Metaverse teknolojisine odaklanan sanal bir ayakkabı şirketi olan RTFKT’yi satın alarak³ bu alanda varlık göstereceğini açıkladı. Türk bir girişimcinin de aralarında yer aldığı Metaverse, oyun ve sosyal medya gibi ortamlarda giyilebilecek dijital ayakkabılar geliştiren girişim Space Runners ise ilk yatırımı aldı.⁴ Yine bir hazır giyim markası olan H&M Metaverse’de ilk sanal mağazanı açtığı haberi yakın zamanda basında yer aldı.⁵

Hukuk ve Metaverse arasındaki ilişki

Bu yeni dünyada yapabileceklerimiz sadece sanal toplantılar, oyun ve alışveriş deneyimi ile sınırlı kalmayacaktır. Spor, sağlık ve eğitim alanlarında da yeni gelişmelerin olacağı beklenen bir durumdur. NFT ve kripto varlıklar üzerinden finansal sistemini geliştiren bu yapının hukuk ile ilişkisi sorgulanması ve üzerinde düşünülmesi gereken bir alan önümüze çıkmaktadır.

Bugüne kadar teknolojik gelişmelerin sonucunda ortaya çıkan ürünler ve onların yarattığı etkiler mevcut hukuk kurallarıyla düzenledi. Fikri ve sınai mülkiyete tabi ürünler buluşçuları tarafından tescil edildi, lisans anlaşmaları ile ticarete konu oldu. Bu alanda faaliyet göstermeye başlayan kurumlar haklarını korumak için mevcut sistemden faydalanmaya devam ediyorlar. Nike sanal ürünleri için Patent ve Ticari Marka Ofisine başvuruda bulunarak ürünlerinin tescil edilmesi talebinde bulunurken Liquidax Capital isimli şirket oyun alanında özelleşmiş patent portföyünü yakın bir zamanda tanıtarak lisans, birleşme ve ortaklık opsiyonlarına açık olduklarını duyurdu.⁶ Öte yandan Barbados hükümeti Metaverse’de büyükelçilik açmak için arazi satın aldı ve sanal gerçeklik platformu Decentraland ile sözleşme yaptı.^.7

Söz konusu yatırımların düzenlenmesi ülkelerin yasaları ve uluslararası anlaşmalarla devam ederken diğer yanda NFT ve kripto paralarda gördüğümüz üzere merkezi otoriteye bağlı olmayan yapıların yükselişine şahit olmaktayız. Metaverse alanındaki hegemonya yarışında marka için tescil başvuru yaparak merkezi otorite vasıtasıyla bu dünyada hüküm sürmek veya en azından liderlik etmek mümkün olabilecek midir?

Tüm bu gelişmeler ışığında yeni bir döneme girdiğimizi biliyoruz bu durum kurallara kaidelere ve düzenlemelere ihtiyacımız olmadığı anlamına gelmiyor. Nasıl ki bugünün etik anlayışı ve hukuk ilkelerinin var oluşu bizi mükemmel ve problemsiz bir durumda tutmuyorsa elbette yeni evrende de çözülmeyi bekleyen sorunlar olacaktır, insan aklı ve yarattıkları ile Hobbes’un tanımladığı doğa durumu yerine yeni evrene uygun bir toplum sözleşmesi oluşturacaktır.